De Jas van Ome Berend

In Europa is er sprake van een echte winter. Hier in de verre Oeral is de winter nog echter. Zelfs de locale bevolking zegt dat de winter jaar bijzonder streng is. Na 10 jaar subtropisch klimaat op het zuidelijke halfrond is dat wel wennen. Toch kan ik de winter goed doorstaan dankzij de groene jas die mijn vader mijn in bruikleen heeft gegeven. Hij was van mijn oom Berend, de een oudste broer van mijn vader. Hij was de eerste van zijn vier broers en zus die ons vorig jaar is ontvallen. Hij is bijna letterlijk in het harnas gestorven, een hartstilstand op de trekker. Hij was na nog net in staat geweest om deze goed neer te zetten. Van Berend weet ik niet veel, wel dat hij een groot liefhebber was van dieren. Op de voormalige boerderij van mijn grootouders en later mijn andere oom Henrik Roelof kon je schapen, paarden, koeien, honden en katten vinden. Hij gebruikte echter de jas voor de jacht. Zo op afstand is het soms onbegrijpelijk dat hij er niet meer is. Hetzelfde geldt voor de boerderij waar we vaak kwamen toen we klein waren struinend tussen de schuren en hooi gevend aan de koeien. Berend was er bijna altijd want hij werkte daar als knecht. Het is jammer dat hij mijn dochter Catalina nooit heeft leren kennen. Ik heb nog wel een foto waar hij Boris op de schoot heeft toen we in 2007 op vakantie waren in Nederland. Veel herinneringen heb ik niet, wel een dikke jas. Een jas die me bescherming biedt en door een verhaal van de Russische schrijver Nikolaj Gogolj onsterfelijk is geworden.

Jola

Een van de meest indrukkende en trieste films die ik ken ik is de "Groene Kamer" van Francois Truffaut. Het gaat over een man (door hem zelf gespeeld) die zijn vrouw heeft verloren en in een groene kamer alles wat aan haar doet denken bewaart. Nadat deze kamer door een brand vernietigd wordt, richt hij op de begraafplaats een kapel ter hare gedachtenis en die van alle vergeten doden. Voor hem is van belang dat de dood niet tot vergetelheid leidt, wat kan gebeuren als er bijvoorbeeld foto's zoek raken en er dan niets meer is.

Vandaag zag ik het theaterprogramma van Ekaterinburg een moderne dansvoorstelling. Het lijkt me interessant om daar te gaan kijken, vooral om te zien hoe de laatste ontwikkelingen zijn in het bolwerk van de klassieke dans Rusland. Ik wil wel gaan, maar toch lukt het me niet.

Toen ik in 1992 in Amsterdam Russisch ging studeren, was ik een groot liefhebber van klassieke dans. Ik ben zelfs via het culturele centrum van de Universiteit lessen gaan volgen. De docent was Jolante Zalewska, een Poolse choreografe die jarenlang in Nederland woonde. Als ik het niet verkeerd heb is zij nog betrokken geweest bij de beginjaren van het Nationale Balet onder Sonia Gaskell.

Jola zoals we haar noemden was een van de meest bijzondere en tragische mensen die ik heb gekend. Een van het soort mensen dat te goed is voor deze nare wereld. Het soort mens dat voor iedereen klaar staat of ze het nu verdienen of niet. Het soort mensen dat daardoor de ene tragiek na de andere meemaakt en vergetelheid zoekt in de alcohol. Ze was vaak dronken, soms stonds ze te waggelen in de balletles. Ik kwam haar wel eens laveloos op straat tegen. Maar iedere les die ik van haar heb gehad was een ware gebeurtenis. Ik heb niemand gekent die zo perfectionistisch een harkerige student als ik een perfecte plie probeerde te laten maken, ook al zou dat het enige zijn wat ik zou leren. Ik ken niemand die zoveel wist van de cultuur van de dans. Vooral de combinatie met de Russische pianist Roman was als twee handen op een buik. Hij moest van haar soms vrij ongebruikelijke werken spelen om te laten zien dat dans overal op mogelijk is, zelfs op een druppelende kraan.

Het was de drank die haar de das om deed. Toen ik in 1994 op de fiets van een oppasfamilie terugkeerde hoorde ik van een bekende dat ze verdwenen was. Later bleek ze in de gracht gevonden te zijn. Het is nog een raadsel hoe het precies is gegaan. Barman Johan hield het erop dat ze waarschijnlijk in een dronken bui de eentjes probeerde te voeren. Het was tevens het einde van iedere aspiratie op het gebied van dans, hoewel ik de compleet versleten schoentjes bewaar alsof het juwelen zijn. Gelukkig hoef ik maar op het net te struinen om te zien dat er van haar overal wel kleine groene kamertjes zijn. Arnold Grunberg heeft haar in een stuk genoemd en zag ik zelfs een schilderij. Waar die van mij zijn, zo nu en dan krabbel ik wat in een blog.

Tsjechov 1

Op vrijdag 29 januari is het precies 150 jaar geleden dat de grote Russische schrijver Anton Pavlovitsj Tsjechov (1860-1904) is geboren. Dat wordt uiteraard gevierd en op grootse wijze in Rusland.

In april 1890 is hij ook drie dagen in Ekaterinburg geweest. Hij was onderweg naar het eiland Sachalin in het verre oosten. Over deze reis heeft hij een boek geschreven. Daarin schildert hij de barre omstandigheden van de aldaar levende bannelingen, wat bij het publiek, waaronder de tsaar, flink wat teweeg heeft gebracht.

Ondanks dat Ekaterinburg het jubileum uitgebreid viert, was de schrijver zelf een stuk minder optimistisch over de stad. In brieven beschrijft hij de stad als een deprimerend provinciaal nest. Waarschijnlijk was hij die dagen verkouden.

...Toen ik gisterochtend wakker werd en door het treinraampje keek, voelde ik een afkeer tegen de natuur: witte vlakten, bomen in de rijp en achter de trein raast een echte sneeuwstorm. Is het niet deprimerend? Verdomme wat doe ik hier?..

...Ik kom in Ekaterinburg aan en wat zie je dan: alleen maar regen, sneeuw en een ruftende koollucht...

...In Rusland zijn ook echt alle steden hetzelfde. Ekaterinburg is net zo als Perm en Toela. Het lijkt op Lutjebroek en Nergenshuizen. De klokken klinken wel erg mooi, een fluwelen klank...

...De mensen hier boezemen een net aangekomen reiziger schrik in: uitgesproken jukbeenderen, grote voorhoofden, brede schouders, kleine oogjes en kolenschoppen van handen....

...Op straat ligt alleen maar sneeuw. Ik doe expres de gordijnen omlaag om deze Aziatische woestenij niet te hoeven aanschouwen...

Hij zat drie dagen in het Amerika Hotel (Malysjeva 54), momenteel de kunstacademie.

Tekst: In dit huis verbleef in april 1890 op doorreis naar Sachalin de grote Russische schrijver A.P Tsjechov

Burnt by the Sun

dedicated to Mrs. Woudt

I'm a lover of Tango music and one of my favourites is the Soviet tango "Burnt by the Sun (Utomlennoe Solnce)" from 1936 of Polish origin. The melody is written by the Polish musician Jerzy Peterburgsky originally called: To ostatnia niedziela (That last sunday). The Russian text comes from Josef Alvek. The title became famous because of the movie (1994) of Nikita Michalkov.

My first acquintance with what they called Soviet Jazz and Estrada was when I visited Mrs. Woudt, teacher of Russian conversation at the Russian Department of Amsterdam University. She is a native Moskovitian who married a Dutch guy who took her to the Netherlands. I could copy some Russian discs and my old cassettes are still a treasure for me, although it's easy to find the music now on CD or in the internet. She told me how in the (political dark) Thirties the people in Russia loved to listen to this music and dance on it. Even a "serious" composer like Dmitry Shostakovich composed Jazz music. His second walz became very popular by the Strauss Orchestra of Andre Rieu. From 1939 this music disappeared more and more because of political pressure. Famous singers as Vadim Kozin and Pyotr Leshchenko were arrested and put into the Gulag.

We danced on it at our wedding in 2000 and they played once my tape in a typical Milonga of Buenos Aires "El viejo Correo".